Elektriciteit

Toekomstbestendige netten

In de pers en in de Tweede Kamer is dit jaar uitgebreid aandacht besteed aan de plotseling ontstane transport­schaarste als risico voor het bereiken van de klimaatdoelen. Wij waren hier al langere tijd mee bezig. De netbeheerders in Nederland werken samen aan oplossingen voor deze problematiek, waarbij het versnellen van de aanleg van netten het hoofdonderwerp is. Daarnaast wordt ook nadrukkelijk gekeken naar mogelijkheden om de vraag en het aanbod van elektriciteit slimmer op elkaar af te stemmen en de technische grenzen verder op te zoeken, zodat knelpunten niet of pas later ontstaan. Het inzetten van flexibiliteit is hierbij een sleutelbegrip. Een voorbeeld hiervan is het eerder genoemde GOPACS. In GOPACS leren we ook hoe we de interactie met TenneT, andere netbeheerders en marktpartijen goed kunnen inrichten, zodat we een betrouwbaar elektriciteitsnet houden.

We ervaren een toename van klanten -zowel zakelijk als consumenten - die vanuit duurzame ambities de lokale samenwerking met elkaar opzoeken. Als netbeheerder moedigen we dit aan, omdat zij hierdoor een bijdrage kunnen leveren aan efficiënter gebruik van het elektriciteitsnet. Door toenemende automatisering, veranderende regelgeving en aanpassing van de salderingsregeling voor zonnepaneelbezitters, zien we nieuwe mogelijkheden ontstaan die deze ontwikkeling kunnen versnellen.

Regionale Energiestrategie (RES)

Vanuit de afspraken uit het Klimaatakkoord op het gebied van elektriciteit en gebouwde omgeving, ontwikkelt elke regio een energiestrategie: de RES. In 2019 is Stedin actief vertegenwoordigd in negen RES-regio’s waar wij de grootste netbeheerder zijn en in vijf regio’s waar andere netbeheerders het grootste gedeelte van het elektra- en gasnet beheert. Samen met overheid, bedrijfsleven, inwoners en partners onderzoeken we bijvoorbeeld waar er mogelijkheden zijn voor regionale opwek van duurzame energie. Het gaat hierbij dan vooral om wind- en zonneparken. Met regiogerichte teams heeft elke RES-regio een eigen gebiedsregisseur en accountmanagers vanuit Stedin die verantwoordelijk zijn voor de resultaten in hun gebied. Om dit proces te faciliteren, creëerden we kansenkaarten voor elke RES-regio. Deze kansenkaarten geven inzicht in waar er op korte en langere termijn nog voldoende ruimte is voor wind- en zonneparken op het bestaande elektriciteitsnet. De kansenkaarten zijn al succesvol ingezet in meerdere RES-regio’s. In 2020 wordt de proactieve werkwijze doorgezet om voor elke regio tot een RES 1.0 (een concept RES) te komen.

Netinformatie beschikbaar maken

Digitalisering en datamanagement

Data zijn cruciaal om onze netten in de energietransitie beheersbaar te houden. We hebben dit jaar hard aan een aantal producten gewerkt die ons helpen data sneller en beter beschikbaar te maken. Twee vooraanstaande zijn Data Warehouse en Datalake 2.0. Datalake 2.0 verzamelt onbewerkte data vanuit onze assets en systemen. Dit systeem is opgeleverd, maar nog niet operationeel, want het moet nog gevuld worden met data. Dit gebeurt in het eerste deel van 2020. Data Warehouse plaatst de data in context en maakt deze 'leesbaar', zodat analisten en anderen binnen de organisatie ze kunnen toepassen. We ronden Data Warehouse af in 2020.

Nieuwe generatie assets

Er is ook een generatie slimme assets op ons afgekomen, zoals de Smart Grid Terminals. Assets zoals de Smart Grid Terminal zorgen voor diepgaand inzicht, zodat het elektriciteitsnetwerk in de toekomst efficiënt en betrouwbaar blijft. Ook wordt het mogelijk gemaakt om duurzame en decentrale opwekking van elektriciteit in te passen. Deze vertegenwoordigen een flinke uitbreiding van ons 'secundaire net', dus het IT-net dat ons primaire net 'leest'. Deze secundaire assets genereren data, die wij veilig moeten ontsluiten om deze beschikbaar te maken voor gebruik. De groei van het secundaire net krijgt daarmee een toenemend strategisch en operationeel belang.

We zijn er dit jaar in geslaagd om 2.000 Smart Grid Terminals uit te lezen. In het eerste kwartaal van 2020 gaan we de data doorzetten van het OT-domein naar het IT-domein. Dit betekent dat we de data uit de netten breed kunnen toepassen en analyseren.

Beschikbaarheid Slimme meter data (in procenten)

Stedin maakt gebruik van twee telecommunicatienetwerken om slimme meter data uit te lezen. Op basis van de dekkingskaarten van de GRPS- en CDMA-netwerken maakt Stedin een keuze over welke communicatietechniek er op een bepaalde locatie voor de slimme meter gebruikt moet wor­den. Desondanks lukte het een significant aantal slimme meters niet om verbinding te leggen met de zendmast, waardoor er geen of niet altijd data uit de slimme meter ontvangen werd. Begin 2019 is er een voorspelmodel ontwikkeld dat bepaalt welke communicatietechniek de meeste kans op succes heeft op een bepaalde locatie. Hierdoor kan vaker in één keer de juiste meter geplaatst worden. Dit leidt naast een betere score ook tot een kostenbesparing van enkele tonnen. Daarnaast hebben aanpassingen in het uitleesproces voor significante verbeteringen gezorgd.

Beschikbare netinformatie inzetten voor de energietransitie

Met de beschikbare data creëren we inzicht in de netten, wat ons helpt om congestie beter te beheersen. In 2018 zijn we gestart met netrekenen voor de laagspanning. Dit zijn 17.000 netwerken. Netrekenen geeft automatisch een actueel beeld van de netten. Met dit model besparen we honderden uren aan tekenwerk. In 2019 hebben we netrekenen succesvol toegepast op onze middenspanningsnetten en hebben wij ons hele net in kaart gebracht. Van het laagspanningsnet hebben we 90% in kaart.

Het digitaliseren van de netten en het inrichten van het datamanagement is een onderwerp dat ook hoog op de prioriteitenlijst staat. Dit blijkt in de praktijk vooral complex op het gebied van ICT. We hebben de ambitie om hier in 2020 flinke stappen in te maken. In 2020 is deze ambitie ondergebracht in het strategisch initiatief 'System Operator'.

Data-analytics & netrekenen

Er zijn ook grote stappen gezet om, met behulp van onder andere data-analyse, kennis te vergroten en nieuwe syste­men bruikbaar te maken voor de organisatie. Zo kunnen we op basis hiervan slimme investeringskeuzes maken. Een deel van de producten is afgerond. Zo kunnen we met nieuwe net­rekentools binnen een paar uur toekomstscenario's maken van het net en is de kwaliteit van een specifiek net in de nabije toekomst zichtbaar. In het verleden kostte dit vaak weken en was het resultaat minder correct. Op deze manier kunnen we snel bepalen of kabels korter moeten, of er een transformator bijgeplaatst moet worden, of dat we deze anders moeten afstellen. Deze toekomstscenario's helpen ons om effectief te investeren. Ook leveren we voor onder meer de RES en projectontwikkelaars kansenkaarten die laten zien waar ruimte is voor duurzame initiatieven zoals zonneparken. Dit helpt ons ook om congestie te voorkomen.

Datamanagement

We gebruiken elke dag bestaande gegevens en slaan nieuwe gegevens op. Bij het werken aan het net, bij het bedienen van klanten, in de samenwerking met aannemers en bij het ma­ken van rapportages. Als gegevens niet kloppen of fout wor­den ingevoerd, dan hebben we daar last van. We werken aan het verbeteren van datamanagement zodat we uiteindelijk met de juiste data beslissingen nemen en onze klanten in één keer goed kunnen helpen. In 2019 hebben we de focus gelegd op het vindbaar, toegankelijk en betrouwbaar maken van data. We hebben hiervoor een heldere norm opgesteld voor dataprocessen en er zijn toolings beschikbaar gesteld.

Afsprakenstelsel data delen

Voor de energietransitie is het nodig dat we met meer markt­partijen dan nu het geval is ook meer data gaan delen. Nieuwe Europese wetgeving (Clean Energy Package), de visie

van het kabinet op een data-economie en de visie van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) over de governance inzake het delen van data in de energiesector hebben geleid tot een initiatief van de Nederlandse netbeheerders. In 2019 hebben zij als een van de eersten in Europa het 'afsprakenstelsel data delen' ontwikkeld. Hierover is intensief contact geweest met relevante marktpartijen en het Ministerie van EZK, de ACM en de Autoriteit Persoonsgegevens. Eind 2019 is overeenstemming met alle partijen bereikt. Het afsprakenstelsel is in lijn met Europese datawetgeving die de komende jaren wordt verwacht. Nederland acteert hierin als gidsland. De implementatie van de afspraken zal in 2020 en 2021 plaatsvinden.